Muungano Wetu na Kisa Cha Nyimbo Mbili.
Na January Makamba
Katika kampeni za Uchaguzi Mkuu wa mwaka 2005, ambazo
nilishiriki kama Msaidizi wa Mgombea Urais kwa tiketi ya CCM, Ndugu Jakaya
Kikwete, hoja ya uzalendo na urithi wa Mwalimu Nyerere kwa taifa letu ilichukua
nafasi kubwa. Mgombea Urais kwa tiketi ya Chama cha Demokrasia na Maendeleo
(Chadema) kwenye uchaguzi ule, Ndugu Freeman Mbowe, katika mikutano yake ya kampeni, alimtaja sana Mwalimu Nyerere,
alitumia sana bendera ya taifa na alikuwa akiwaimbisha wananchi wimbo wa taifa.
Hata hivyo, katika kuimbisha wananchi wimbo wa taifa, aliwaeleza kwamba wimbo
huo umekosewa kwenye mpangilio wa beti: kwamba ubeti wa pili ulipaswa kuwa ndio
ubeti wa kwanza. Kama mnavyofahamu, kwenye mstari wa kwanza kabisa wa wimbo
wetu wa taifa, tunamuomba Mungu aibariki Afrika. Ubeti mzima wa kwanza wa wimbo
wetu wa taifa unahusu Afrika. Tanzania tunaikumbuka kwenye ubeti wa pili.
Afrika imetajwa mara tano kwenye wimbo wetu.
Hoja ya Ndugu Mbowe ilikuwa ni kwamba lazima tuwe wazalendo
kwa kuiweka Tanzania mbele. Kwahiyo, lazima ubeti wa pili unaoanza na “Mungu
Ibariki Tanzania” uwe ndio ubeti wa kwanza. Watu wengi, hasa vijana, wakawa
wanaona mantiki katika hoja yake.
Hata hivyo, baadhi yetu katika timu ya kampeni ya CCM
tukaona kwamba Ndugu Mbowe amekosa uelewa wa msingi muhimu wa kutafuta uhuru wetu
na kujenga taifa letu. Tukaamua kumjibu tukieleza kwamba haelewi historia ya
Tanzania wala urithi wake. Tukatoa sababu. Na mjadala wa mpangilio wa beti za
wimbo wetu wa taifa ukafa. Hata hivyo, wakati tunaadhimisha miaka 54 ya
Muungano wetu, ambao ni utambulisho wa nchi yetu, kielelezo cha utaifa wetu, na
kilele cha umoja wetu, ni muhimu kukumbushana kidogo.
Wimbo wa taifa hutungwa kwa umakini na hupitishwa baada ya
tafakari kubwa na muafaka mpana. Wimbo wa taifa hubeba utambulisho, utashi na
ndoto za taifa husika.
Wimbo wetu wa taifa umeitanguliza Afrika kabla ya Tanzania
na umeutaja umoja kama moja ya ngao zetu kuu. Hili halikutokea kwa ajali.
Wakati wa harakati za kutafuta uhuru wetu, moja ya shabaha yetu ilikuwa ni
kupata uwezo wa kuharakisha maendeleo yetu lakini pia kutimiza azma yetu ya
kuungana kama Waafrika. Kuanzia miaka ya 1930, kulikuwa na mwamko mkubwa wa Umajumui
wa Afrika ambao ulijidhihirisha pia kupitia ushirikiano kwenye harakati za
kutafuta ukombozi wa bara la Afrika. Kama Tanganyika, tulikuwa tayari
kuchelewesha uhuru wetu ili tuupate siku moja na majirani zetu na siku hiyo
hiyo tutangaze Jamhuri moja. Hata tulipopata uhuru wetu, tulitangaza kwamba
uhuru huo haujakamilika hadi pale Afrika nzima itakapokuwa huru. Na tukaimba
kwamba tunataka kuwasha mwenge na kuuweka juu ya Mlima Kilimanjaro ili pia
ukamulike na kutoa matumaini hadi nje ya mipaka yetu. Na tukaikwangua hazina
yetu, na kumwaga damu ya vijana wetu, kwa ajili ya ukombozi wa Afrika. Heshima
ya nchi yetu ikapaa.
Kwahiyo, umoja wa Afrika na baina ya Waafrika, ni sehemu ya
urithi wetu kama taifa na ni ngao yetu, kama tunavyoimba kwenye wimbo wetu wa
taifa. Kwahiyo, msingi wa kwanza wa Muungano wetu ni huu. Dhamira ya Waafrika
kujumuisha nguvu zao ili kujilinda kwa uhakika zaidi na kupata maendeleo na
ustawi wao kwa kasi zaidi.
Muungano wetu ni kielelezo pekee kilicho hai kinachoonyesha
ujasiri na uthubutu wa Watanzania kutimiza kwa vitendo dhamira ambayo Afrika
nzima imekuwa inailezea kwa maneno. Katika mambo yanayopaswa kutupa fahari na
kutufanya Watanzania tutembee kifua mbele ni Muungano wetu. Ndio maana wimbo
wetu upo na umebaki kama ulivyo kwasababu umoja ni urithi na ngao yetu, na
umoja wetu umedhihirishwa na kuthibitishwa na Muungano wetu.
Nitaongelea wimbo wa pili. Unaitwa “Tazama ramani”. Ni kweli
ukitazama ramani utaona nchi nzuri inayoitwa Tanzania. Lakini uzuri wa nchi
yetu sio tu wa milima, mito na mabonde kama tunavyoimba. Bali pia ni wa mipaka
yake. Sote tunajua kwamba mipaka ya nchi za Afrika haikutengenezwa na Waafrika
wenyewe. Wakoloni walikaa kikao huko Berlin, Ujerumani kuanzia mwezi Novemba
1884 hadi Februari 1885 ili kumegeana vipande vya ardhi ya Afrika na kuchora
mipaka kwenye vipande hivyo. Hivyo vipande leo ndio vinaitwa nchi huru za
Afrika. Kama Mtanzania, faraja unayoipata, au unayopaswa kuipata, ukitazama
ramani, ni kwamba, kwa Tanganyika na Zanzibar kuungana, mipaka ya Tanzania
tumeitengeneza wenyewe. Ni jeuri kubwa tumefanya. Tumenajisi yatokanayo na
mkutano dhalimu wa Berlin. Moja ya sababu kubwa ya Tanzania kuheshimika duniani
ni jeuri hii kubwa. Na moja ya njia za haraka na za uhakika za kujivua nguo na
kujiondolea heshima yetu ni kuufanya Muungano uzorote, ulegee na uvunjike.
Hata hivyo, nikiri kwamba Muungano wa Tanganyika na Zanzibar
haukuwa mgumu kutokea kwasababu ya maingiliano ya kibiashara na kijamii ya
karne kadhaa baina ya watu wa pande hizi mbili. Hata kabla ya watawala wa
kigeni kuingia katika maeneo yetu, tayari kulikuwa na muungano, tena wa damu
kabisa, wa watu wa pande zetu mbili. Kwa kifupi, Muungano wetu tunaodhimisha
miaka 54 ya kuundwa kwake, ulirasimisha tu udugu uliokuwepo. Kwahiyo, msingi
mwingine mkuu wa Muungano wetu ni udugu na ujamaa wa karne nyingi baina ya watu
wa pande mbili. Huu ni msingi imara, inawezekana hata zaidi ya mifumo na miundo
ya kitaasisi iliyowezesha Muungano wetu kudumu kwa miaka 54 sasa.
Je, Muungano wetu unaweza kuwa imara zaidi? Bila shaka. Ndio
maana kila uchao jitihada zinafanywa na Serikali za pande zote mbili
kurekebisha mambo yatakayosaidia kuuimarisha zaidi. Bahati mbaya mjadala kuhusu
Muungano mara nyingi umekuwa kwenye yale mambo yanayoitwa “Kero za Muungano”,
ambayo jina sahihi ni Changamoto za Masuala ya Muungano. Kwa upande mmoja hili
ni jambo jema kwasababu linaonyesha hamu na dhamira ya kukabiliana na masuala
yanayoweza kudhoofisha Muungano wetu. Kwa upande mwingine, msisitizo kwenye
kero unaondoa uwezo wa kuona fursa za ustawi zilizopo katika Muungano na unaondoa
uwezo wetu wa kujivunia mambo mengi mazuri na mafanikio makubwa yaliyotokana na
uwepo wa Muungano wetu. Kuimarisha Muungano ni sehemu ya ujenzi wa taifa letu.
Ujenzi wa taifa haukumalizwa siku Muungano umeundwa. Kimsingi siku hiyo ilikuwa
ni siku ya kusimika msingi. Kazi ya ujenzi wa taifa letu ni endelevu. Na
kuondoa changamoto za Muungano ni sehemu ya kazi adhimu kabisa ya ujenzi wa
taifa letu.
Muungano wetu umeleta ustawi mkubwa wa watu wa pande mbili.
Tanzania ya leo sio ya mwaka 1964. Usalama wa nchi yetu umeimarika. Fursa
zimefunguka. Kwa mfano, wapo watu wengi kutoka Tanzania Bara walioajiriwa
kwenye mahoteli mengi ya kitalii Zanzibar. Pia, Wazanzibari wanaoishi na
kufanya kazi au biashara Tanzania Bara ni wengi kuliko Wazanzibari wote wanaoishi
kwenye kisiwa cha Pemba. Hili ni jambo jema. Na mwenendo na takwimu za
kidemografia zinaonyesha kwamba katika miongo miwili au mitatu, Wazanzibari
wengi zaidi watakuwa wanaishi Tanzania Bara kuliko walioko Zanzibar. Hili pia ni
jambo jema kwasababu moja ya shabaha za
Muungano ni uwezo wa watu wa pande zote mbili kuishi na kushamiri kwenye upande
wowote wa Muungano. Naamini kabisa
kwamba Muungano wetu unayo nafasi kubwa zaidi ya kuleta ustawi mpana zaidi wa
watu wa pande zote mbili.
Naamini kabisa yapo mambo ya kurekebisha ili kuongeza
uwezekano huo. Katika mambo Serikali ya Awamu ya Tano tunayoendelea
kuyashughulikia ni pamoja na uwezo wa magari yaliyosajiliwa Zanzibar kutembea
Bara, na magari yaliyosajiliwa Bara kutembea Zanzibar, bila bughudha. Siamini
kabisa kwamba ni sahihi kwamba mtu mwenye gari lenye namba za nchi ya jirani
atembee nalo bila bughudha lakini gari lenye namba za Zanzibar likionekana Bara
likamatwe na kushindwa kutembea. Pia
tunajua na tunafuatilia masuala ya kuhuisha mifumo ya ukadiriaji kodi na
utendaji wa baadhi ya watumishi kwenye bandari zetu ili kuondosha kabisa
usumbufu wanaopata wananchi wa kawaida wanaposafiri na kusafirisha mizigo yao
kati ya pande hizi mbili.
Naamini kwamba moja ya mantiki ya kuwa ni Muungano ni kwamba
ni lazima iwe rahisi, haraka na nafuu kufanya biashara, kupata masoko na
kusafirisha bidhaa kati ya pande mbili za Muungano. Kwa uhalisia, maendeleo ya
viwanda na uchumi ya Zanzibar yatafikiwa iwapo Zanzibar itakuwa na uwezo wa
kulifikia soko la Bara kwa bidhaa haswa zinazozalishwa Zanzibar. Tunafanyia
kazi kwa bidii kubwa masuala yanayoonekana kama ni vikwazo vya biashara kati ya
pande mbili za Muungano. Binafsi nimewafuata na kuzungumza mara kadhaa na
wafanyabiashara wa Zanzibar chini ya umoja wao na taasisi zao. Nimemfuata na kukaa
vikao virefu na Waziri wa Biashara wa Zanzibar kuzungumzia masuala ya biashara.
Nimemfuata na kukaa na Waziri wa Fedha wa Zanzibar. Waziri wa Biashara wa
Serikali ya Muungano amekaa na Waziri wa Biashara wa Zanzibar na wataalam wao.
Mheshimiwa Makamu wa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania ameitisha na
kuongoza vikao vya kisekta vya sekta za Biashara, Fedha na Uchukuzi wa pande
zote mbili.
Tunaamini kabisa kwamba masuala ya muda mrefu, yakiwemo
utekelezaji wa Mapendekezo ya Tume ya Pamoja ya Fedha, ambayo yatatatua
changamoto nyingi za masuala ya kifedha, yanastahili kupatiwa ufumbuzi na
bahati nzuri hatua nzuri imefikiwa kwenye masuala hayo.
Ni muhimu kutambua kwamba hakuna kero au changamoto yoyote
ya Muungano inayoweza kuondosha uhalali wala umuhimu wa Muungano. Na ni muhimu
kutambua haitakuja kutokea siku kwamba hatuna la kufanya katika kuboresha na
kuimarisha Muungano wetu. Kazi ya kujenga nchi na kuimarisha Muungano wetu ni
ya kudumu. Faraja tunayopata ni kwamba, kwa sasa, kwa watu wa itikadi
mbalimbali za kisiasa, na kwa watu wa pande mbili za Muungano, mjadala na hoja
sio tena uhalali wa Muungano bali mjadala upo kwenye namna bora zaidi ya
kuuimarisha. Wapo wachache ambao watabaki kujadili jinsi ulivyoafikiwa. Katika
mambo makubwa ya kihistoria duniani, watu wa kuhoji yalivyotokea na kama kweli
yalitokea hawawezi kukosekana.
Muungano wetu utaimarishwa kama tutauongelea tukiwa na
vichwa na nyoyo tulivu huku tukitambua kwamba ni urithi adhimu kabisa.
Kunyoosheana vidole au kuitana majina au kushambuliana hakuna msaada wala
manufaa. Nasikitishwa na baadhi ya kauli za kushambuliana, wakati mwingine
zinazotolewa Bungeni kuhusu upande mmoja au mwingine wa Muungano. Hakuna sababu
ya kudharauliana na kupuuzana. Kila upande wa Muungano na umuhimu wake. Falsafa
yangu mimi niliyeaminiwa katika dawati hili la Muungano, ni kusikiliza kila mtu
bila kumhukumu wala kumshambulia wala kuhoji uzalendo wake na mapenzi yake kwa
Muungano wetu na nchi yetu. Ninaamini, ukiondoa watu wachache sana, kila
anayesimama kuongelea Muungano anataka uwe bora zaidi na imara zaidi. Wajibu
wetu ni kusikiliza. Aliyeshika dawati hili kabla yangu, ambaye sasa ni Makamu
wa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Rais, amenifunda vizuri kuhusu namna ya
kushughulikia masuala haya. Napata pia miongozo na maelekezo murua na fasaha
kutoka kwa viongozi wakuu akiwemo Rais wetu wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania,
Mheshimiwa Dkt. John Pombe Magufuli, Raisi wa Zanzibar Mheshimiwa Ali Mohammed
Shein; na Waziri Mkuu Mheshimiwa Kassim Majaliwa Majaliwa; Makamu wa Pili wa
Rais wa Zanzibar, Balozi Seif Ali Idi. Nafanya kazi vizuri na Mawaziri wenzangu
wa Zanzibar, hasa Waziri Mohammed Aboud Mohammed. Nafarijika kwamba michango mingi ya Wajumbe
kwenye Baraza la Wawakilishi Zanzibar mingi ni ya kujenga na kuimarisha
Muungano.
Kuna siku sitakuwa na kazi hii ninayoifanya sasa. Kuna siku
watu wote tuliopo tutaondoka hapa duniani. Wajibu wetu ni kuwaachia watoto wetu
na wajukuu wa wajukuu zao Muungano ukiwa imara zaidi kuliko ulivyo sasa. Nchi
hii hatukuirithi kutoka kwa waliotangulia, bali tumeiazima kutoka kwa wanaokuja
baada yetu. Ukiazima kitu kanuni ni kukirejesha kikiwa salama. Muhimu
tukairejesha nchi yetu na Muungano wetu kwa wanaokuja ukiwa salama.
January Makamba, mwandishi wa makala hii, ni Mbunge wa
Bumbuli na Waziri wa Nchi Ofisi ya Makamu wa Rais (Muungano na Mazingira)
